09 – 9 – 2022

૦૯ સપ્ટેમ્બર વર્ગીસ કુરિયન ગુજરાતમાં દૂધક્ષેત્રે શ્વેતક્રાંતિ

વર્ગીસ કુરિયનનો જન્મ ૧૯૨૧ના નવેમ્બર માસની ર૬મી તારીખે કેરળના કાલિકટ શહેરમાં થયો હતો. પિતાનું નામ ‘ પી. કે. કુરિયન અને માતાનું નામ અણમ્મા. વર્ગીસ બી. એસસી., બી.ઈ., એમ.એસસી. તથા ડી.એસસી.ની ડિગ્રીઓ પ્રાપ્ત કરી હતી.

ગુજરાતમાં દૂધક્ષેત્રે શ્વેતક્રાંતિ આણવાનું શ્રેય તેમને ફાળે * * જાય છે. ગુજરાતના ડેરી-ઉદ્યોગના વિકાસમાં તેમણે ગણના પાત્ર ફાળો આપ્યો છે. આ સત્કાર્યની કદરરૂપે ગુજરાત રાજ્યના ડેરી-ઉદ્યોગને લગતા અનેક સલાહકાર મંડળમાં તેમને નીમવામાં આવ્યા હતા. આવી સંસ્થાઓની કેટલીયે અગત્યની સમિતિઓમાં તેમની નિયુક્તિ કરવામાં આવી હતી. ૧૯૬૫થી કરી છેલ્લે સુધી તેઓ આણંદના નેશનલ ડેરી ડેવલપમેન્ટ બોર્ડના ચેરમેન હતા. વડોદરા ખાતે આવેલ ઇન્ડિયન ડેરી કૉર્પોરેશનના તે ૧૯૭૦થી ચેરમેન પદ શોભાવ્યું હતું. એ જ રીતે ૧૯૭૯થી ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ રૂરલ ડેવલપમેન્ટ (આણંદ) તથા ૧૯૮રથી આણંદના ત્રિભુવનદાસ ફાઉન્ડેશનના ચેરમેન તરીકે સેવા આપી રહ્યા હતા. ગુજરાત ડેરી ડેવલપમેન્ટ કૉર્પોરેશનના પણ તેઓ ચેરમેન હતા.

બ્રસેલ્સ ખાતે આવેલી ઇન્ટરનેશનલ ડેરી ફેડરેશનની કારોબારી સમિતિમાં તેઓ ૧૯૭૪-૭૮ દરમિયાન અને ત્યાર પછી ૧૯૮૨થી અદ્યાપિ પર્યન્ત સભ્ય છે. ભારત સરકારના ઊર્જા સલાહકાર બોર્ડના તેઓ સભ્ય છે. ભારતના ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ એન્જિનિયરિંગનો તેઓ ફેલો છે. ૧૯૬૦થી તેઓ પશુપાલન તથા ડેરી વિકાસ માટે ગુજરાત રાજ્યના માનાર્હ સલાહકાર તથા ગુજરાત પશુપાલન અને ડેરી વિકાસ મંડળના કાર્યકારી પ્રમુખ છે. ૧૯૭૩ થી કરી ૧૧ વર્ષ માટે તેઓ ગુજરાત સહકારી દૂધ-વેચાણ સંઘના પ્રમુખ હતા. કુરિયને દેશભરમાં આણંદનું મોડલ અપનાવીને ભારતને વિશ્વભરમાં દૂધના સૌથી મોટા ઉત્પાદક બનાવવામાં નોંધપાત્ર પ્રદાન આપ્યું હતું.
આજે દેશભરમાં 20 લાખથી વધુ ખેડુતો કુલ 200 ડેરીઓમાં દૈનિક 20 મિલિયન લીટર દૂધનું ઉત્પાદન કરે છે . કુરિયન 28 વર્ષના હતા ત્યારે આણંદ આવ્યા હતા અને સખત પરિશ્રમ દ્વારા તેમણે શ્વેતક્રાંતિ કરી હતી અને સહકારી ક્ષેત્રને તેમજ ડેરીઓ .