ધોરણ 7 ગુજરાતી – ૧૬. ગ્રામમાતા

 

1. ‘ગ્રામમાતાં’ ખંડકાવ્યના કવિ કોણ છે?

ઉત્તર : કલાપી

2. ‘ગ્રામમાતા’ કાવ્યમાં ગ્રામમાતા એટલે ………………. .(ગરીબ સ્ત્રી, ગામડાની સ્ત્રી)
ઉત્તર : ગામડાની સ્ત્રી

3. કાવ્યની શરૂઆતમાં કવિએ કરેલ હેમંતઋતુનું વર્ણન કરો.
ઉત્તર : હેમંતઋતુનો રતાશ પડતો કોમળ સૂર્ય પૂર્વ દિશામાં ઊગી રહ્યો છે. આકાશ ભૂરું અને સ્વચ્છ છે. એક પણ વાદળી ત્યાં દેખાતી નથી. ઠંડો પવન ઉત્સાહને જગાવતો વહી રહ્યો છે. એ ઉત્સાહને શરીરમાં ભરીને પંખીઓ ગીત ગાતાં ઊડી રહ્યાં છે.

4. શેરડીનાં ખેતરોમાં કોણ રમી રહ્યું છે ?
ઉત્તર : શેરડીનાં ખેતરોમાં નાનાં નાનાં બાળકો રમી રહ્યાં છે.

5. બાળકોના કોમળ ગાલને …………….. જેવા જાણીને સૂરજ તેના પર પોતાનાં કિરણો ફેરવે છે. (કમળ, ગુલાબ)
ઉત્તર : કમળ

6. ખેતરમાં દંપતી શું કરી રહ્યું છે ?
ઉત્તર : ઠંડા બરફ જેવા પવનની ઠંડીથી બચવા વૃદ્ધ દંપતી સગડી પેટાવીને શરીરને તપાવી રહ્યાં છે.

7. ખેતરમાં એક યુવક હાથી પર સવાર થઈને આવે છે. (ખોટું કે ખરું)
ઉત્તર : ખોટું

8. બાળકો કુતૂહલપૂર્વક કોને જોઈ રહ્યાં હતાં ?
ઉત્તર : ખેતરમાં દૂરથી કોઈ પુરુષ ઘોડા પર બેસીને આવી રહ્યો છે. બાળકો કુતૂહલપૂર્વક તે પુરુષને અને ઘોડાને જોઈ રહ્યાં

9. ‘આવો બાપુ !’ – આ વાક્ય કોણ બોલે છે, કોને કહે છે, તે જણાવો.
ઉત્તર : આ વાક્ય ખેડૂત બોલે છે અને ઘોડા પર બેસીને આવેલા પુરુષને કહે છે.

10. યુવક ઘોડા પરથી ઊતરીને શેરડી માંગે છે. (સાચું કે ખોટું)
ઉત્તર : ખોટું

11. ઘોડેસવારે ખેડૂતને શું કહ્યું ?
ઉત્તર : ધોડેસવારે ખેડૂતને કહ્યું કે, ‘મને તરસ લાગી છે. મને તું થોડું પાણી આપ.’

12. ‘મીઠો છે રસ ભાઈ ! શેલડી તણો.’ – આ વાક્ય કોણ બોલે છે અને કોને કહે છે, તે જણાવો.
ઉત્તર : આ વાક્ય ખેડૂતની પત્ની બોલે છે અને ઘોડા પર આવેલા યુવાનને કહે છે.

13. વૃદ્ધાએ ઘોડેસવારની તરસ છિપાવવા શું કર્યું ?
ઉત્તર : વૃદ્ધાએ ઘોડેસવારની તરસ છિપાવવા શેરડીની એક કાતળી છરીથી કાપી અને પ્યાલો શેરડીના રસથી ભરી દીધો અને એ પ્યાલો ઘોડેસવારને આપ્યો.

14. શેરડીનો રસ પીતી વખતે ઘોડા ઉપર સવાર થઈને આવેલા રાજાએ મનમાં શું વિચાર્યું ?
ઉત્તર : શેરડીનો રસ પીતી વખતે રાજાએ વિચાર્યું કે, અહીં ધરતી એવી છે કે અહીંના ખેડૂતો ચોક્કસ ખૂબ ધનવાન છે તો પણ મને તેમની ઉપજમાંથી નજીવો કર મળે છે, તો હવે હું મારો કર વધારીને આ ધનવાન ખેડૂતો પાસેથી વધારે કરવેરા શા માટે વસૂલ ને કરું?

15. બીજું પ્યાલું ભરી દેને, હજુ છે મુજને તૃષા !’ – આ વાક્ય કોણ બોલે છે, કોને કહે છે, તે જણાવો.
ઉત્તર : આ વાક્ય યુવાન બોલે છે અને ખેડૂતની પત્નીને કહે છે.

16. બીજો પ્યાલો ભરવા વૃદ્ધાએ શેરડી કાપી ત્યારે શું પરિણામ આવ્યું?
ઉત્તર : બીજો પ્યાલો ભરવા વૃદ્ધાએ શેરડીની કાતળી અનેક વાર કાપી, પણ શેરડીના રસનું એક પણ ટીપું બહાર ન આવ્યું.

17. શેરડીમાંથી એક ટીપું પણ રસ ન નીકળ્યો તેથી વૃદ્ધાએ શું વિચાર્યું ?
ઉત્તર : શેરડીમાંથી એક ટીપું પણ રસ ન નીકળ્યો ત્યારે વૃદ્ધાએ વિચાર્યું કે, “શું પ્રભુ મારા પર કોપાયમાન થયા હશે ?”

18. વૃદ્ધા ફરી રડતાં-રડતાં શું બોલ્યાં ?
ઉત્તર : વૃદ્ધાં ફરી રડતાં-રડતાં બોલ્યાં કે, “કાં રાજા દયા વગરનો બની ગયો છે, કાં તો ધરતી રસકસ વિનાની બની ગઈ છે. નહિતર આવું બને નહીં.”

19. વૃદ્ધાના પગે પડીને ઘોડેસવાર શું બોલ્યો ?
ઉત્તર : વૃદ્ધાના પગે પડીને ઘોડેસવાર બોલ્યો, “એ રાજા હું જ છું, હે બાઈ ! તું મને માફ કર; હે ઈશ્વર ! એ રાજા હું જ છું મને માફ કર. ”

20. આવેલ ઘોડેસવાર રાજા હતો. (સાચુ કે ખોટું)
ઉત્તર : સાચું

21. તમે કોઈના ઘેર જાઓ ત્યારે ત્યાનું રાચરચીલું જોઈને તમને કેવા વિચારો આવે છે ?
ઉત્તર : પોતાના સ્વાનુભવના આધારે ઉત્તર લખો.

23. હેમંતઋતુનું વર્ણન નીચેના શબ્દોને ધ્યાનમાં રાખીને કરો :
સૂર્ય, લાલાશ, ઉગમણે, આકાશ, ચોખું, શીતળ, પવન, પંખીઓ
ઉત્તર : હેમંતઋતુનો રતાશ પડતો કોમળ સૂર્ય પૂર્વ દિશામાં ઊગી રહ્યો છે. આકાશ ભૂરું અને સ્વચ્છ છે. એક પણ વાદળી ત્યાં દેખાતી નથી. ઠંડો પવન ઉત્સાહને જગાવતો વહી રહ્યો છે. એ ઉત્સાહને શરીરમાં ભરીને પંખીઓ ગીત ગાતાં ઊડી રહ્યાં છે.

24. નીચેનો ભાવાર્થ રજૂ કરતી પંક્તિઓ કાવ્યમાંથી શોધીને લખો :
(1) ઘરડી ખેડૂત સ્ત્રી ધીમેથી ઊઠે છે. હાથનાં નેજવાં કરીને કોઈ આવી રહ્યું છે તે તરફ જુએ છે. તેનો પતિ શગડી પાસે બેસીને શાંત દેવતા ફેરવી રહ્યો છે.
ઉત્તર :
ધીમે ઊઠી શિથિલ કરને નેત્રની પાસ રાખી,
વૃદ્ધ માતા નયન નબળાં ફેરવીને જુએ છે ;
ને તેનો એ પ્રિય પતિ હજુ શાંત બેસી રહીને
જોતાં ગાતો શગડી પરનો દેવતા ફેરવે છે.