ધોરણ ૬ વિજ્ઞાન પાઠ ૪ વસ્તુઓના જૂથ બનાવવા
4. વસ્તુઓના જુથ બનાવવા
1. જે વસ્તુઓ ગોળ હોય અને ખાઈ શકાતી હોય તેમના નામ આપો.
ઉત્તર: લીંબુ, નારંગી, મોસંબી, દાડમ, ચીકુ, સફરજન, ટામેટા ગોળ હોય છે અને તેમને ખાઈ શકાય છે.
2. મોસંબીનો આકાર____ હોય છે.
ઉત્તર: ગોળ
3. પ્લાસ્ટિક બનેલી કોઈપણ આઠ વસ્તુઓના નામ આપો.
ઉત્તર: ડોલ, લચ – બોક્સ, દડો, પાઇપ, ટેબલ- ક્લોથ, રમકડા, દોરી વગેરે પ્લાસ્ટિકમાંથી પણ બનાવવામાં આવે છે.
4. આપેલી વસ્તુઓ કયા પદાર્થ માંથી બનાવેલી છે તે જણાવો: થાળી , પેન, બુટ, ખુરશી.
પેન : ધાતુ, પ્લાસ્ટિક, ચાંદી
બુટ : ચામડું, કેન્વાસ, પ્લાસ્ટિક/રબર
ખુરશી : લોખંડ, લાકડું, પ્લાસ્ટિક
5. પુસ્તક કયા પદાર્થ માંથી બનાવવામાં આવે છે?
ઉત્તર: કાગળ
6. બુટ ચંપલ કયા પદાર્થ માંથી બનાવવામાં આવે છે.
ઉત્તર: ચામડું
7. આપેલ પદાર્થો તથા વસ્તુઓને તેમના પકાર મુજબ જૂથમાં મૂકો:
ઉત્તર:
અન્ય આકાર : સમોસા, ઘડો, ખાંડ, સફરજન
ખાવાલાયક : સમોસા, નારંગી, ખાંડ, સફરજન
બિન ખાવાલાયક : બાસ્કેટબોલ, ઘડો, પુથ્વી નો ગોળો
8. એક જ વસ્તુ ઘણા પદાર્થોની બનેલી હોઈ શકે. અથવા એક જ પદાર્થ માંથી ઘણી વસ્તુઓ બનાવી શકાય. આ બંને વિધાનો વચ્ચે રહેલો તફાવત ઉદાહરણ સાથે સમજાવો.
ઉત્તર: એક જ વસ્તુ ઘણા પદાર્થોની બનેલી હોય શકે અર્થાત કોઈ એક વસ્તુ જુદા જુદા પદાર્થોમાંથી બનાવી શકાય છે. દા.ત., ખુરશી લાકડા માંથી પણ બને, પ્લાસ્ટિક ની પણ બને અને લોખંડની પણ બને અથવા એક જ પદાર્થ માંથી ઘણી વસ્તુઓ બનાવી શકાય અર્થાત કોઈપણ એક પદાર્થ માંથી જ આપેલ જુદા જુદા કામમાં ઉપયોગી બને તેવી જુદી જુદી વસ્તુઓ બનાવી શકાય છે. દા.ત., લાકડું એક પદાર્થ છે. તેમાંથી ખુરશી, ટેબલ, પલંગ વગેરે બનાવી શકાય છે.
9. બે -બે નામ લખો :
(1) માત્ર પ્લાસ્ટિક માંથી બનેલી વસ્તુઓ
(2) માત્ર લોખંડમાંથી બનેલી વસ્તુઓ
(3) લોખંડ અને લાકડામાંથી બનેલી વસ્તુઓ
(4) માત્ર કાચ માંથી બનેલી વસ્તુઓ
(5) માત્ર માટીમાંથી બનેલી વસ્તુ
(6) માત્ર કાપડ માંથી બનેલી વસ્તુઓ
10. એક જ વસ્તુ જુદા જુદા જૂથમાં મૂકી શકાય-આ વિધાન ઉદાહરણ સાથે સમજાવો.
ઉત્તર: વસ્તુ અથવા પદાર્થને તેના ભૌતિક અને રાસાયણિક ગુણધર્મો ના આધારે વિવિધ જૂથમાં મૂકી શકાય. તેથી એવું બની શકે કે એક જ વસ્તુ બે કે તેથી વધારે જૂથમાં સમાવી શકાય. દા.ત., પાણીને પવાહી વસ્તુઓના જૂથમાં મૂકી શકાય. તેમજ પાણીને અગ્નિશામક વસ્તુઓના જૂથમાં મુકી શકાય છે. આ જ પ્રમાણે દડા ને ગોળ આકાર ધરાવતી વસ્તુના જૂથમાં મૂકવામાં આવે છે અને તેના ઉપયોગ ના આધાર તેને રમવાની વસ્તુ ના જૂથમાં પણ મૂકવામાં આવે છે. આમ, એક જ વસ્તુને જુદા જુદા જૂથમાં મૂકી શકાય છે.
11. લાકડામાંથી બનાવવામાં આવતી વસ્તુઓ ના નામ આપો.
ઉત્તર:
12. ગ્લાસ કાપડમાંથી બનાવવામાં આવે તો શું થાય? તે જણાવો.
ઉત્તર: ગ્લાસમાં પ્રવાહી પદાર્થ ભરવામાં આવે છે. કાપડમાંથી બનાવેલા ગ્લાસમાં પ્રવાહી ભરતા કાપડ ભીંજાઈને વળી જશે તથા પ્રવાહી પદાર્થ ટીપે ટીપે અથવા ધાર દ્વારા બહાર વળી જશે.
13. જો શેરડીનો રસ કાપડના ગ્લાસમાં મૂકવામાં આવે તો…
ઉત્તર: કાપડની આરપાર નીકળી જાય
14. રસોઈ બનાવવા માટે જે વાસણનો ઉપયોગ થાય છે, તેમના નામ જણાવો.
ઉત્તર: રસોઈ બનાવવા માટે તપેલી, કડાઈ, તવી, પ્રેશર કુકર, ઢાંકણુ/ છીબુ વગેરે વાસણનો વપરાય છે.
15. કોઈ વસ્તુ બનાવવા માટે શું ધ્યાનમાં રાખવું જોઈએ?
ઉત્તર: જે તે વસ્તુ નો ઉપયોગ કયા, ક્યારે અને શાના માટે કહેવાનો છે તે બાબત ધ્યાનમાં રાખી તેને જરૂરિયાત પ્રમાણે ના ગુણધમોં ધરાવતા પદાર્થો માંથી બનાવવું જોઈએ. જેમકે પાણી પીવાનો ગલાસ કાપડ કે માત્ર કાગળ માંથી બનાવો ન જોઈએ.
16. હાથરૂમાલ શામાંથી બનાવવામાં આવે છે? શા માટે ?
ઉત્તર: હાથરૂમાલ સામાન્ય રીતે સુતરાઉ કાપડમાંથી બનાવવામાં આવે છે. કારણકે સુતરાઉ કાપડ પાણી કે પરસેવો સારી રીતે શોષી શકે છે. વળી, તે કાપડ નું હોવાને લીધે તેને ગડી કરીને, વાળીને હાથમાં કે ખિસ્સામાં મૂકી શકાય છે.
17. કોઈ પણ ચાર ધાતુઓના ઉદાહરણ આપો.
ઉત્તર: લોખંડ, ઍલ્યુમિનિયમ, ચાંદી, તાંબુ, સોનું, વગેરે ધાતુઓ છે.
18. કોઈપણ ચાર અધાતું પદાર્થના ઉદાહરણ આપો.
ઉત્તર: લાકડું, રબર, પ્લાસ્ટિક, કાગળ વગેરે અધાતું ઓ છે.
19. આપેલ પદાર્થોનું ધાતુ, અધાતુંમાં વર્ગીકરણ કરો:
ઉત્તર:
ઉત્તર: કેટલીક ધાતુઓ હવામાં ખુલ્લી રાખતા હવામાંના ઓક્સિજન અને ભેજ સાથે રસાયણિક પ્રક્રિયા કરે છે. જેથી તેની બહારની સપાટી ઝાંખી પડે છે. ઍલ્યુમિનિયમ, લોખંડ, તાંબુ વગેરેની ભેજની હાજરીમાં બહારની ચળકતી સપાટી ઝાંખી પડે છે.
21. લુહારને ત્યાં જૂના પડેલા સળિયાની ચમક હોતી નથી, પણ જો તેને વચ્ચેથી કાપીએ તો શું જોવા મળે છે?
ઉત્તર: સળિયાની બહારની સપાટી હવા, ભેજના સંપર્ક માં આવે છે તેથી ઝાંખી પડે છે. જ્યારે આ સળિયાની કાપીને દેખાતી અંદરની સપાટી હવા કે ભેજના સંપર્કમાં નથી અને ધાતુના ગુણધર્મ પ્રમાણે તે ચળકતી હોય છે.
22.’ ચળકતા પદાર્થો’ અને ‘ન ચળકતા પદાર્થો ‘ માં વર્ગીકરણ કરો:
ઉત્તર:
ન ચળકતા પદાર્થો : પ્લાસ્ટિક નું રમકડું, સુતરાઉ શર્ટ, પ્લાસ્ટિક નો પ્યાલો
ઉત્તર: જે પદાર્થને સરળતાપૂર્વક દબાવી શકાય અથવા જેના પર ઘસરકો પાડી શકાય પાડી શકાય, તેવા પદાર્થો નરમ પદાર્થો કહે છે. ઉદાહરણ તરીકે, મીણ, રૂ, વાદળી
24. કઠોર પદાર્થ કોને કહેવાય? બે ઉદાહરણ આપો.
ઉત્તર: જે પદાર્થને દબાવી ન શકાય, જેના પર ઘસરકો ન પાડી શકાય, તેને કઠોર અથવા સખત પદાર્થ કહે છે. લોખંડ, સ્ટીલ, પથ્થર વગેરે સખત પદાર્થ છે
25. રૂ એવો પદાર્થ છે?
ઉત્તર: નરમ
26. વાદળી …………… હોય છે.
ઉત્તર: નરમ
27. દ્રાવ્ય પદાર્થો એટલે શું? બે ઉદાહરણ આપો.
ઉત્તર: જે પદાર્થ પાણીમાં સંપૂર્ણ ઓગળી જાય છે અથવા અદ્રશ્ય થાય છે, તેવા પદાર્થને દ્રાવ્ય પદાર્થો કહે છે. ખાંડ ,મીઠું પાણીમાં ઉમેરતા દ્રાવ્ય બને છે.
28. અદ્રાવ્ય પદાર્થ એટલે શું? બે ઉદાહરણ આપો
ઉત્તર: જે પદાર્થો પાણીમાં મિશ્રિત થતા નથી અને કેટલા સમય સુધી પાત્રમાં હલાવાથી થી પણ અદ્રશ્ય થતા નથી તેમને પાણીમાં અદ્રાવ્ય પદાર્થો કહે છે. ઉદાહરણ તરીકે લાકડાનો વહેર ,ચોક વગેરે.
29. તફાવત આપો : દ્રાવ્ય પદાર્થો અને અદ્રાવ્ય પદાર્થ
ઉત્તર:
દ્રાવ્ય પદાર્થ | અદ્રાવ્ય પદાર્થ |
1. જે પદાર્થ પાણીમાં મિશ્રિત બની અદ્રશ્ય બને તેને દ્રાવ્ય પદાર્થ કહે છે.
2. ઉદા. મીઠું, ખાંડ, મધ વગેરે દ્રાવ્ય પદાર્થો છે.
3. દ્રાવ્ય પદાર્થોને પાણીમાં દ્રાવ્ય થઇ ગયા પછી જોઇ શકાતાં નથી. |
1. જે પદાર્થો પાણીમાં મિશ્રિત થતાં નથી, સતત હલાવવા છતાં ઓગળતાં નથી, તેને અદ્રાવ્ય કહે છે.
2. ઉદા. લોખંડનો ભૂકો, રેતી, લાકડાનો વહેર વગેરે અદ્રાવ્ય પદાર્થો છે. 3. અદ્રાવ્ય પદાર્થો પાણીમાં સહેલાઇથી જોઇ શકાય છે. |
30.જળચર સજીવો માટે ઓક્સિજન વાયુ પાણીમાં દ્રાવ્ય હોવાનું ફાયદાકારક છે,સમજાવો.
ઉત્તર: માછલી જેવા જલચર સજીવો ને શ્વસન માટે ચુઈ ઝાલર – ફાટ જેવી રચના હોય છે. જેના દ્વારા તે પાણીમાં ઓગળેલા ઓક્સિજન લઇ શકે. સજીવો જરૂરી એવો ઓક્સિજન મળે તો તે જીવી શકે નહીં, ઓક્સિજન પાણીમાં 4% જેટલો દ્રાવ્ય બની સજીવોને મળે છે. આ દ્રાવ્ય ઓક્સિજન નો ઉપયોગ જળચર સજીવો શ્વસન માટે કરે છે. આમ જળચર સજીવો માટે ઓક્સિજન વાયુ પાણી હોવાનું ફાયદાકારક છે.
- ચાવી પાણીમાં……..
ઉત્તર : ડૂબી જાય
- પાણીમાં ડૂબી જાય તેવી ચાર વસ્તુઓ ના નામ આપો.
ઉત્તર : લોખંડની ખીલી, પથ્થર ,ઈંટ ,તાળુ , કાચની પ્લેટ પાણીમાં ડૂબી જાય તેવી વસ્તુઓ છે.
- કેરોસીન પર તરતી વસ્તુઓ તથા તેલ કરતી વસ્તુઓ ની યાદી બનાવો.
ઉત્તર : થરમોકોલ, સૂકા પાંદડા , સળી , પીછા પ્લાસ્ટિક , ખાલી રીફિલ ,પ્રાણીઓ ના વાળ વગેરે વસ્તુઓ કેરોસીન અને તેલ પર તરે છે.
- વ્યાખ્યા આપો: પારદર્શક પદાર્થ
ઉત્તર : જે પદાર્થ માંથી પ્રકાશ પસાર થઈ શકે ,જેની આરપાર જોઈ શકાય ,એટલે કે અન્ય વસ્તુઓ ને જોઈ શકાય તે પદાર્થને પારદર્શક પદાર્થ કહે છે.
- પારદર્શક વસ્તુઓ ના ચાર ઉદાહરણ આપો.
ઉત્તર : પાણી , હવા , રંગવિહીન કાચ , પ્લાસ્ટિક વગેરે પારદર્શક વસ્તુઓ છે.
- વ્યાખ્યા આપો: અપાદર્શક પદાર્થ
ઉત્તર : જે પદાર્થમાંથી પ્રકાશ પસાર ન થઈ શકે, એટલે કે જેની આરપાર અન્ય વસ્તુઓ ને જોઈ શકાય નહીં તેને અપારદર્શક પદાર્થ કહે છે.
- અપારદર્શક પદાર્થ ના ચાર ઉદાહરણ આપો.
ઉત્તર : લાકડું , પથ્થર , લોખંડ , રબર વગેરે અપારદર્શક પદાર્થ છે.
- વ્યાખ્યા આપો: પારભાસક પદાર્થ
ઉત્તર : જે પદાર્થ માંથી વસ્તુઓને અંશતઃ જો શકાય, એટલે કે સ્પષ્ટ ન જોઈ શકાય તેને પારભાસક પદાર્થ કહે છે.
- પારભાસક પદાર્થ ના ચાર ઉદાહરણ આપો.
ઉત્તર : તેલીયા કાગળ, બિલોરી કાચ, પાતળા રંગીન કાગળ, પ્લાસ્ટિક ,દિવેલ ,પેટ્રોલ વગેરે પાસે પદાર્થો છે.
- દુકાન વેચવાની ઘણી વસ્તુઓ કાચની બરણીમાં રાખવામાં આવી છે ; કારણકે…
ઉત્તર : કાચ પારદર્શક હોય છે તેમાં રાખેલી વસ્તુ અને સરળતાથી જોઈ શકે અને તે વસ્તુઓ ખરીદવા ગ્રાહક પ્રેરાય તે માટે વસ્તુઓ કાચની બરણીમાં રાખવામાં આવી છે.
- પદાર્થોની વહેચણી થી શુ ફાયદા થાય છે?
ઉત્તર : પદાર્થોની જુદા જુદા જૂથમાં પદાર્થ ના ગુણધર્મો ના આધારે વહેંચણી કરવાથી પદાર્થ અભ્યાસમાં સરળતા રહે છે, સમય પણ બચે છે. અસંખ્યાત પદાર્થ વસ્તુમાંથી જરૂરિયાતની વસ્તુઓ ઝડપથી શોધી શકાય છે. ચોક્કસ પ્રકારના ફેરફારો તારણ કાઢી શકાય છે અને આગાહી પણ કરી શકાય છે.
- તફાવત આપો: પારદર્શક પદાર્થ અને અપારદર્શક પદાર્થ
પારદર્શક પદાર્થ | અપારદર્શક પદાર્થ |
1. જે પદાર્થમાંથી પ્રકાશ આરપાર પસાર થઇ શકે તેને પારદર્શક પદાર્થ કહે છે.
2. તેની આરપાર વસ્તુઓને જોઇ શકાય છે. 3. હવા, પાણી, રંગવિહીન કાચ વગેરે પારદર્શક પદાર્થો છે. |
1. જે પદાર્થોમાંથી પ્રકાશ પસાર થઇ શકે નહીં, તેને અપારદર્શક પદાર્થ કહે છે.
2. તેની આરપાર જોતાં વસ્તુ દેખાતી નથી. 3. પથ્થર, લાકડું, પૂંઠું વગેરે અપારદર્શક પદાર્થો છે. |
- આપણી આસપાસની વસ્તુઓનો આકાર, રંગ અને ગુણ અલગ અલગ હોય છે. (✔ કે ✖)
ઉત્તર : ✔
- કાગળ પ્લાટિકમાંથી બને છે. (✔ કે ✖)
ઉત્તર : ✖
- કાપડ વડે પાણીને ગોળી શકાય છે. (✔ કે ✖)
ઉત્તર : ✔
- ગ્લાસ (પ્યાલો) એ કાચ, પ્લાસ્ટિક કે ધાતુમાંથી બનાવવામાં આવે છે. (✔ કે ✖)
ઉત્તર : ✔
- લાકડું, પ્લાસ્ટિક, લોખંડ, એલ્યુમિનિયમ, તાંબું– આ બધા જ પદાર્થ દેખાવમાં અલગ હોય છે. (✔ કે ✖)
ઉત્તર : ✔
- લાકડું બહું ચળકતી વસ્તુ છે. (✔ કે ✖)
ઉત્તર : ✖
- મીણબત્તી પર તમે સરળતાથી ઘસરકો કરી શકો છો. (✔ કે ✖)
ઉત્તર : ✔
- લાકડું કઠોર (કઠણ) પદાર્થ છે. (✔ કે ✖)
ઉત્તર : ✔
- કાર્બન ડાયોક્સાઇડ વાયુ પ્રાણીમાં દ્વાવ્ય થાય છે. (✔ કે ✖)
ઉત્તર : ✔
- તળાવના પાણીની સપાટી પર પડેલાં વનસ્પતિનાં સુકાયેલાં પર્ણો તરે છે. (✔ કે ✖)
ઉત્તર : ✔
- લાકડું પાણીમાં ડૂબી જાય છે. (✔ કે ✖)
ઉત્તર : ✖
- રૂપિયાનો સિક્કો પાણીમાં ડૂબી જાય છે. (✔ કે ✖)
ઉત્તર : ✔
55.આપણે બધા જ પદાર્થની આરપાર જોઇ શકીએ છીએ. (✔ કે ✖)
ઉત્તર : ✖
- પદાર્થના ગુણ ઉપરથી તેનો સમૂહ નક્કી કરવામાં આવે છે.(✔ કે ✖)
ઉત્તર : ✔
- પથ્થર પારદર્શક હોય છે, જ્યારે કાચ અપારદર્શક હોય છે. (✔ કે ✖)
ઉત્તર : ✖
- નોટબુકમાં ચમક હોય છે, જ્યારે રબરમાં નથી હોતી. (✔ કે ✖)
ઉત્તર : ✖
- ચૉક પાણીમાં દ્વાવ્ય છે. (✔ કે ✖)
ઉત્તર : ✖
- એક લાકડાનો ટુકડો પાણી પર તરે છે. (✔ કે ✖)
ઉત્તર : ✔
- ખાંડ પાણીમાં દ્વાવ્ય થતી નથી. (✔ કે ✖)
ઉત્તર : ✖
- તેલ પાણીમાં મિશ્રિત થઇ જાય છે. (✔ કે ✖)
ઉત્તર : ✖
- રેતી પાણીમાં તળિયે બેસી જાય છે. (✔ કે ✖)
ઉત્તર : ✔
- સરકો પાણીમાં દ્વાવ્ય હોય છે. (✔ કે ✖)
ઉત્તર : ✔