ગુજરાતી વ્યાકરણ નિપાત અને તેની ઉદાહરણ સાથે સમજ
નિપાત :
“વાક્યમાં આવતા જુદા જુદા પ્રકારના પદો જેવા કે સંજ્ઞા, સર્વનામ, વિશેષણ, કૃદંત, ક્રિયાપદ, ક્રિયા વિશેષણ, સાથે આવી શકે અને ભાર, નિશ્ચય વગેરે અર્થની વિશેષતા દર્શાવે તે પદોને નિપાત કહે છે.”
નિપાતના પ્રકાર :
(૧) ભારવાચક નિપાત :
“જે નિપાત ભારવાહી અર્થ બતાવે છે તેને ભારવાચક નિપાત કહેવામાં આવે છે.”
ઉદાહરણ : વાક્યમાં જ, તો, ય, પણ, સુદ્ધાં વગેરે જેવા શબ્દો વપરાયેલા હોય છે.
યજ્ઞેશ જ આ લખી શકશે.
યજ્ઞેશ તો આ વાત કરશે જ.
સરિતા ય ગીત ગાશે.
પાર્થવ પણ વાર્તા કહેશે.
શિક્ષક સુદ્ધાં આ સેવાયજ્ઞમાં જોડાયા.
ભારવાચક નિપાત ના ઉદાહરણ:
-
આગળના વળાંકથી તમને રીક્ષા મળી જ જશે.
-
તમારેય મારી સાથે આવવું છે ?
-
અમે બેય જણ ત્યાં ગયા હતા.
-
નરસિંહની ભક્તિ સુધ્ધાં અદ્ભુત છે.
-
મારે તો કાલે શાળાએ જવાનું છે.
-
અમને તો કોઈ બોલાવતુંય નથી.
-
ભક્ત થયા પણ ભક્તિનો અર્થ ન જાણ્યો.
-
રાકેશને પણ તમારી સાથે આવવું હતું.
(૨) સીમાવાચક નિપાત :
“જેમાં સીમા કે મર્યાદા અંકિત થતી હોય અને સીમા મર્યાદાનો અર્થ વ્યક્ત થતો હોય તે સીમાવાચક નિપાત કહેવાય છે.”
ઉદાહરણ : વાક્યમાં ફક્ત, કેવળ, તદ્દન, સાવ, છેક, માત્રજેવા શબ્દો વપરાયેલા હોય છે.
-
ભાવેશભાઈ તમે ફક્ત દસ મિનિટમાં આવી જાઓ.
-
ભાવેશભાઈ કેવળ તમારા આગ્રહને કારણે હું આવીશ.
-
હરેશ અને નીરવ તદ્દન નજીવી બાબતમાં ઝઘડી પડ્યા.
-
આરવ ઘરમાં સાવ એકલો પડી ગયો.
-
છેક આવું થશે તેની તો કલ્પના જ નહોતી.
-
કિર્તનભાઈ માત્ર તમને આમંત્રણ છે.
-
સીમાવાચક નિપાત ના ઉદાહરણ:
-
આ પેન ફક્ત પંદર રૂપિયાની છે.
-
કેવળ રાજેશનું માન રાખવા સુરેશ આવ્યો.
-
એક વસ્તુની ખરીદી પર બીજી વસ્તુ તદ્દન મફત.
-
તમે ગયા પછી હું સાવ એકલો પડી ગયો હતો.
-
માત્ર એક કલાક માટે મને અહીં બેસવા દો.
-
મને આ ખુશીની વાત છેક અમદાવાદ પહોંચીને ખબર પડી.
-
(૩) વિનયવાચક નિપાત :
“જેમાં વિનય, વિવેક, માન-મોભો કે આદરનો અર્થ દર્શાવાયો હોય તેવા નિપાત વિનયવાચક નિપાત કહેવાય છે.”
ઉદાહરણ : વાક્યમાં ‘જી’ શબ્દ વપરાયેલ હોય છે.
-
આચાર્યજીને મારા નમસ્કાર.
-
અમારી ભૂલ હોય તો માફ કરશોજી.
-
પ્રધાનજી સભામાં પધાર્યા.
-
સ્વામીજી આશ્રમમાં હાજર છે.
(૪) પ્રકીર્ણ – લટકણિયાં રૂપે પ્રયોજાતા નિપાત :
“કેટલાક નિપાત વાક્યને અંતે વિનંતી, આગ્રહ, અનુમતિ વગેરે જેવા અર્થમાં અને ક્યારેક તો માત્ર લટકણિયાં રૂપે પ્રયોજાય ત્યારે તેમને લટકણિયાં રૂપે પ્રયોજાતા નિપાત કહેવાય છે.”
ઉદાહરણ : વાક્યમાં ને, કે, તો, એમ કે, કેમ જેવા શબ્દો વપરાયેલા હોય છે.
-
નરેશભાઈ મારી વાત માનશે ને ?
-
તુષારભાઈ આજે સાંજે આવશે ને ?
-
મહેશભાઈ તમારી પેન આપશો કે ?
-
નરેશ મને કીર્તનનું સરનામું લખાવ તો ?
-
મને એમ કે પરેશ દોડી શકશે.
-
મને એમ કે સુરેશ જલ્દી આવશે.
-
આરવ પાછો આવી ગયો, કેમ ?
પ્રકીર્ણ લટકણિયાંરૂપ નિપાત ના ઉદાહરણ:
-
તમારી ચોપડી મને આપો ને !
-
તું આજે અહીંયા આવ્યો ખરો !
-
આ ખુરશી મારા સુધી લંબાવશો કે !
-
મને એમનું નામ કહો તો !
-
તમે કાલે અહીં આવજો તો ખરા !
-
બેટા છાયા, અહીં આવ તો !
-
તને એમ કે હું જવા દઈશ !
-
આ મારી જ પેન છે. ખરું ને !
-
હાશ મારું પરિણામ આજે આવ્યું ખરું !
વોટ્સએપ ગ્રુપમાં શેર કરો